Amerika: hoop en teleurstelling

In september 1938 vertrok Klaus Mann naar New York. Zijn hoofdkwartier was hotel Bedford, waar veel lotgenoten woonden. Hij zette zijn strijd tegen het fascisme in de VS onverminderd voort. Hij gaf lezingen, schreef artikelen in verschillende bladen in Europa en de VS en schreef onder andere Der Vulkan. Roman unter Emigranten (1939). In Der Vulkan schetste hij allerlei aspecten van het leven van een emigrant in de gastlanden: wachten bij het 'Hilfscomité', huiszoekingen van de vreemdelingenpolitie, eindeloze, verhitte politieke debatten in cafés, zorgen rond het verkrijgen van een vreemdelingenpas of paspoort en de materiële nood van veel emigranten. In de roman klaagt hij wederom de geestelijke intolerantie onder emigranten aan en werkt hij zijn concept van het socialistisch humanisme verder uit.

Der Vulkan bleef vrij onbekend bij het verschijnen ervan. De afzetmogelijkheden voor Duitstalige literatuur waren steeds kleiner geworden (300 expl. werden na verschijnen verkocht). Daarom schreef Klaus Mann vanaf 1940 alleen nog maar in het Engels. Dat ging hem niet gemakkelijk af. Hij kreeg last van een 'kwellend gevoel van onzekerheid'... 'Plotseling is men weer een beginner: iedere zin kost hoofdbrekens' schreef hij in zijn dagboek (59). De problemen met de nieuwe taal zijn af te zien aan zijn literaire productie na 1939. In de eerste zes jaar van zijn ballingschap publiceerde hij vier boeken en een novelle naast vele artikelen. Na 1940 verschenen er alleen nog essays.

Alleen tussen de politieke kampen

In deze moeilijke jaren veranderde ook zijn politieke oriëntatie. Zijn geloof in de Sovjet-Unie en het gemeenschappelijke volksfront ging aan diggelen door het bekend worden van het niet-aanvalsverdrag tussen Stalin en Hitler en de inval van de Sovjet Unie in Finland op 30 november 1939. Deze 'cynische' politiek van de Sovjet-Unie zag hij als verraad aan de anti-fascisten. De stalinistische politiek had bovendien tot gevolg dat de kloof tussen de verschillende groepen emigranten zich verbreedde en Klaus Mann kwam tussen de kampen te staan, omdat hij zelf weigerde partij te kiezen. Communisten vonden hem te burgerlijk en te liberaal en sociaaldemocraten wantrouwden hem vanwege zijn eerdere communistische sympathieën. In het Neue Tage Buch, een blad waarin Klaus Mann zelf veel gepubliceerd had, werd hij als Sovjet-agent afgeschilderd (60).

Decision

Deze ontwikkelingen betekenden een grote teleurstelling in zijn jarenlange strijd tegen de verdeeldheid. Toch gaf Klaus Mann de strijd niet op. In januari 1941 verscheen de eerste aflevering van Decision, een nieuw emigranten tijdschrift onder zijn leiding. Het blad heette Decision, besluit, niet omdat het een vastomlijnd politiek of intellectueel programma had, maar omdat men het besluit had genomen een programma te ontwerpen. Ook uit het artikel The city of Man blijkt dat Klaus Mann zijn idealisme en vertrouwen in een betere toekomst, na een overwinning op het fascisme, nog niet helemaal kwijt was. Grondige economische hervormingen, idealistisch socialisme en een universele democratie vormden de sleutelbegrippen in het maatschappijconcept dat hij in dit artikel uitwerkte. Dit vertoont veel verwantschap met het concept van het socialistisch-humanisme dat Klaus Mann eerder ontwikkelde. Hij sprak in het artikel weer de hoop uit dat in de nieuwe maatschappij een nauwe samenwerking tussen de nieuwe machthebbers en intellectuelen verwezenlijkt zou worden. Het was de taak zijn van de intellectuelen, geleerden en denkers de structuur van een nieuwe maatschappij uit te stippelen (61). Verschil met het concept van het socialistisch-humanisme was dat hij de nieuwe maatschappij niet alleen verbond aan Europa. Zij moest wereldwijd gerealiseerd worden.

Amerika kon hierin een leidende rol gaan spelen. Bij het eerste bezoek van Klaus Mann aan de Verenigde Staten was hij immers onder de indruk geraakt van de democratische geest, de vitaliteit en de kracht van de Amerikaanse samenleving. Zij kon als voorbeeld dienen voor de rest van de wereld (62).

Huis van Thomas Mann in Pacific Palisades

In 1941 liet Thomas Mann een nieuw huis bouwen aan de 1550 San Remo Drive in Pacific Palisades, een buitenwijk van Los Angeles. Hij woonde er van 1942 tot 1952.

Het optimisme van Klaus Mann was geen lang leven beschoren. Net als Die Sammlung werd ook Decision vanaf het eerste moment geplaagd door geldzorgen. Met behulp van vrienden, collega's en Thomas Mann kon het blad het één jaar volhouden, maar moest toen de publicatie staken. Hierdoor raakte hij volledig gedesillusioneerd over Amerika en twijfelde hij aan de juistheid van een leidende rol van Amerika in de wereld. 'What I see is smugness and ignorance, greed en vanity' en over Amerikanen 'they are callous and snobbish and selfish; paralized by their vanity, haunted by their mania of making money'(63).