Helmut Schmidt. Dubbelbesluit

Inleiding

Hij stond bekend als daadkrachtige crisismanager en dat leverde hem de bijnaam 'der Macher' op. Helmut Schmidt was bijna tien jaar lang - van 1974 tot 1982 - de grote man in de West-Duitse politiek en in de SPD (Sozialdemokratische Partei Deutschlands), maar zijn steun aan de plaatsing van Pershings-II en kruisraketten in Duitsland in 1979 luidde zijn val in.

Waarom ging Schmidt vierkant achter het Dubbelbesluit staan, terwijl zijn eigen SPD er zo verdeeld over was? Welke opvattingen van Schmidt over veiligheid en defensie lagen hieraan ten grondslag? Hoe dacht hij over de verhouding tussen West-Duitsland en de Verenigde Staten en over de verhouding tussen West-Duitsland en de Sovjet-Unie?

Helmut Schmidt met telefoon en sigaret
Wij Duitsers hebben een vitaal belang bij de ontwikkeling en uitbreiding van de détente... Maar dit zal alleen mogelijk zijn op basis van een machtsevenwicht; een verstoring van die balans zal onherroepelijk leiden tot een verlies van veiligheid en samenwerking. Zo heb ik in de afgelopen twintig jaar in elk geval gedacht en geschreven, gesproken en gehandeld voor de Sociaal-Democratische Partij (SPD: Sozialdemokratische Partei Deutschlands) (1).

Met deze woorden verdedigde Helmut Schmidt in december 1979 voor de SPD het NAVO-dubbelbesluit en de daaruit voortvloeiende stationering van Pershings-II en kruisraketten in Duitsland. Een besluit dat zijn ondergang inluidde. Volgens zijn zeggen was het dubbelbesluit en zijn bijdrage daaraan echter geheel in lijn met hetgeen hij twintig jaar lang voorstond op het gebied van defensie.

Dit gegeven is het uitgangspunt van deze geschiedenis. Ik onderzoek wat de ideeën van Schmidt over veiligheid en defensie waren in de twintig jaar waarover hij het spreekt. Ik wil bekijken of er inderdaad zo'n constante lijn in zit. Ik onderzoek ook wat de ideeën van Schmidt waren vóór 1959, want daar ligt kennelijk een breukpunt. Hierbij zal ik onder meer kijken naar de defensiepolitiek van de SPD in de jaren vijftig en naar de denkbeelden van Schmidt over de verhouding tussen West-Duitsland en de supermachten, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Om de ontwikkeling in zijn ideeën beter te kunnen plaatsen, begint deze geschiedenis met een korte biografische schets.

Voor het onderzoek naar Schmidts ideeën over veiligheid en defensie heb ik vooral gebruik gemaakt van vier bundels met artikelen en redevoeringen van Schmidt uit de periode 1948-1982.

Mei 1988